Roedd yr Esgob William Morgan yn Offeiriad ac Ysgolhaig ac fe

helpodd i sicrhau fod yr iaith Gymraeg yn ddiogel. Yn 1588

cyfieithodd y Beibl i'r Gymraeg a daeth yn Esgob.

Cafodd ei eni tua 1545 ger Penmachno yng Ngwynedd. Roedd yn

byw mewn ffermdy gyda'i rhieni. Enw y ffermdy oedd 'Ty Mawr'.

Roedd William yn dalentog iawn. Cafodd ei addysg yng Nghastell

Gwydir ger Llanrwst. Talodd Morris Wynn, gwr lleol, i William

dderbyn ei addysg. Aeth William i Goleg Saint John, Caergrawnt

lle roedd myfyrwyr arall o Gymru. Dysgodd William ieithoedd

Lladin, Groeg a Hebraeg. Gweithiodd yn helpu myfyrwyr eraill yn

y coleg wrth lanhau eu hystafelloedd, paratoi bwyd a rhoddodd

William Morgan wersi i myfyrwyr llai galluog nag ef ei hun.

Dyma drefn y dydd:-

4:00y.b. codi

5:00y.b. dechrau darlithoedd

Roedd darlithoedd a gweithio i'r myfyrwyr yn parhau drwy'r dydd - roedd hyn yn cynnwys

bwyta, glanhau ystafelloedd a rhoi gwersi i'r rhai llai abl ond myfyrwyr cyfoethog.

Roedd bywyd yn y coleg yn llym- roedd prydau yn cynnwys darnau bychan o gig a bara.

Nid oedd tân yn yr ystafelloedd.

10:00 amser gwely.

Gwnaeth William Morgan lawer o ffrindiau Cymraeg

yng Nghaergrawnt a daeth i adnabod llawer o bobl

pwysig. Dywedwyd ei fod wedi pregethu o flaen y

Frenhines Elisabeth.

Ar ôl gadael y Coleg daeth yn Rheithor yn Llanbadarn

ac ar ol pum mlynedd symudodd i Llanrheadr ym

Mochnant, lle dechreuodd ei waith o gyfieithu'r Eglwys Sant Dogfan,

Beibl i'r Gymraeg. Llanrheadr-ym-Mochnant

Roedd cyfieithiad William Morgan yn agosach i Cymraeg pob dydd na cyfieithiad William Salesbury. Triodd ef yn fwriadol i ddefnyddio geiriau o'r Gogledd ac o Dde Cymru.

Dymuniad William Morgan oedd, cyfieithu'r beibl mewn i iaith Cymraeg bod pobl cyffredin yn gallu deall. Cefnogodd y Frenhines Elizabeth 1af ei waith a chytunodd taw iaith y Beibl oedd i fod yn iaith fod pobl Cymraeg yn gallu deall a darllen y Beibl.

Cliciwch ar gwrlyn y dudalen i droi i'r dudalen nesaf